Politie krijgt meer meldingen van seksuele misdrijven door Wet seksuele misdrijven
In het tweede halfjaar van 2024 werd vaker melding gedaan van een seksueel misdrijf. Dat blijkt uit de jaarcijfers van de politie. Of deze toename komt door de invoering van de Wet seksuele misdrijven is volgens zedenexpert Caroline Monster nog onduidelijk. ‘De stijging van het aantal meldingen kan ook te maken hebben met de grote aandacht voor seksueel geweld en grensoverschrijdend gedrag en het maatschappelijk debat hierover.’
In totaal registreerde de politie vorig jaar 14.802 meldingen van seksuele delicten. Dat zijn bijna 800 meldingen meer dan in 2023 (14.015 meldingen). De eerste helft van 2024 ontving de politie verhoudingsgewijs minder meldingen van seksuele misdrijven dan normaal. Vanaf juli 2024 laten de cijfers echter een duidelijke stijging zien. In de maanden juli tot en met december 2024 was het meldingspercentage 16 procent hoger dan voorgaande jaren in diezelfde periode. ‘Het was zelfs drukker dan in 2022, het piekjaar na de onthullingen rond onder andere The Voice of Holland’, vertelt Caroline Monster, hoofd van het Landelijk Expertiseteam Seksuele misdrijven.
Wet Seksuele Misdrijven
Op 1 juli 2024 trad de Wet seksuele misdrijven (WSM) in werking. Een belangrijk onderdeel van deze wet is de wijziging van het aanrandings- en verkrachtingsdelict. Daarbij staat niet langer meer de dwang centraal, maar het ontbreken van de wil. Iemand is al strafbaar als diegene weet of behoort te weten dat de ander geen seks wil, maar de seks toch doorzet. Dit wordt ook wel een schuld- of opzetdelict genoemd.
Er is sprake van schuld als de dader er – ten onrechte – vanuit gaat dat de ander wel seksueel contact wil hebben. Dat de ander dat niet wilde had de dader bijvoorbeeld kunnen opmaken uit signalen (zoals heel stil liggen) of opmerkingen (zoals ‘ik vraag me af of ik hier wel aan toe ben’).
Er is sprake van opzet als de dader weet dat de ander geen seksueel contact wil of zich bewust is van die mogelijkheid, maar toch doorgaat met de seks. Van opzet is ieder geval sprake als de ander zegt ‘nee’ of ‘ik wil dit niet’ en de dader gaat toch door.
Voorbeelden van gedragingen die eerst niet strafbaar waren en sinds 1 juli 2024 wel: verkrachting en aanranding, zonder dat er sprake is van dwang door middel van geweld of bedreiging maar waarbij wel sprake is van schuld of opzet. Sexchatting (het door een volwassene seksueel benaderen van kinderen) seksuele intimidatie (het in het openbaar een ander indringend seksueel benaderen door middel van opmerkingen, gebaren, geluiden of aanrakingen op een manier die vreesaanjagend, vernederend, kwetsend of onterend is).
‘De nieuwe wetgeving maakt het voor slachtoffers mogelijk om eerder melding en aangifte doen’, legt Monster uit. ‘En het biedt ons meer mogelijkheden om onderzoeken op te starten.’
Invloed van de WSM
Of de toename van het aantal gemelde incidenten in de tweede helft van 2024 een gevolg is van de nieuwe wetgeving, is echter nog niet met zekerheid te zeggen, waarschuwt Monster. De stijging van het aantal meldingen kan volgens haar ook samenhangen met de maatschappelijke aandacht rondom de invoering van de nieuwe wet. Zo startte er op 1 juli 2024 een overheidscampagne en was er veel media-aandacht voor het onderwerp seksueel geweld en grensoverschrijdend gedrag.
‘Een vergelijkbare toename van het aantal meldingen zagen we in 2022 na de uitzending van BOOS over misstanden bij The Voice of Holland. Dat leidde toen tot grote maatschappelijke verontwaardiging en de start van het nationale actieprogramma Seksueel geweld en seksueel grensoverschrijdend gedrag. De stijging die we nu zien, zou dus ook te maken kunnen hebben met de voorlichtingscampagne en aandacht in de media.’
Seksuele intimidatie
In 2024 zijn er 298 incidenten gemeld van seksuele intimidatie in het openbaar. Bij 63 meldingen ging het om online seksuele intimidatie en bij 235 meldingen om offline seksuele intimidatie, ook wel ‘straatintimidatie’ genoemd.
Sexchatting
De politie kreeg 131 meldingen van sexchatting. ‘Een van de doelen van de WSM is om kinderen en jongeren beter te beschermen tegen online seksueel misbruik’, vertelt Monster. ‘Door het strafbaar maken van sexchatting kunnen wij samen met het OM nu ook optreden tegen iemand die wel seksueel getinte berichten uitwisselt, maar niet probeert een kind of jongere te ontmoeten. Het gaat hierbij vaak om grotere zaken met meerdere slachtoffers.’ De politie volgt samen met het OM de ontwikkelingen rondom de WSM op de voet. Er is nauwe afstemming over de opsporing en vervolging van de (nieuwe) delicten. Op dit moment zijn er nog geen rechterlijke uitspraken over de nieuwe delictscategorieën, met uitzondering van seksuele intimidatie. Vanaf oktober 2024 waren hiervoor de eerste veroordelingen.
De Wet seksuele misdrijven en de werkvloer
Met de inwerkingtreding van de Wet seksuele misdrijven per 1 juli 2024 komt er meeraandacht en strafrechtelijke erkenning voor slachtoffers. Dit heeft ook gevolgen voor de werkvloer, omdat de wet onder andere expliciet ingaat op functioneel afhankelijke relaties.
Een seksuele relatie binnen een hiërarchische verhouding – zoals tussen een leidinggevende en een ondergeschikte – kan sinds de invoering van de wet onder omstandigheden eerder als strafbaar worden beschouwd. De wetgever is van mening dat in een dergelijke relatie in beginsel de ‘echte’ wil bij de ondergeschikte kan ontbreken. In deze situaties rust er op de leidinggevende een verzwaarde onderzoeksplicht: hij of zij moet actief nagaan of er daadwerkelijk sprake is van wederzijdse instemming. Dit betekent dat de leidinggevende moet kunnen aantonen dat aan deze onderzoeksplicht is voldaan en dat hij of zij redelijkerwijs mocht aannemen dat sprake was van instemming. Er is echter geen sprake van een volledige omkering van de bewijslast; het Openbaar Ministerie blijft verantwoordelijk voor het leveren van het bewijs van een strafbaar feit.
Werkgevers hebben in dit kader een zorgplicht en zijn verantwoordelijk voor het creëren van een veilige werkomgeving voor hun werknemers. Dit houdt in dat zij actief beleid moeten voeren ter voorkoming en aanpak van seksueel grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer.
Het is aan werkgevers om grensoverschrijdend gedrag zo veel mogelijk te voorkomen, en wanneer er signalen van grensoverschrijdend gedrag binnenkomen, hierop te treden.
Wil je meer weten over de Wet seksuele misdrijven? Volg dan ons webinar over dit onderwerp. Deze wet en de implicaties voor de werkvloer komen ook uitgebreid aan bod tijdens onze Bij- en nascholing Strafrecht voor Vertrouwenspersonen.